balıklı ermeni mezarlığı ne demek?

Balıklı Ermeni Mezarlığı (), İstanbul'un Zeytinburnu ilçesinin Seyitnizam mahallesinde bulunan bir Hristiyan mezarlığı. Kabristan adını eski bir yerleşim yeri olan günümüzde ise Zeytinburnu'nun semtlerinden biri olan Balıklı'dan almaktadır. Bakımı ve işletmesi Türkiye Ermenileri Patrikliği tarafından yapılmaktadır.

Tarihçe

Balıklı Ermeni Mezarlığı, İstanbul'un en eski iki Ermeni Mezarlığından birisi olarak Kanuni Sultan Süleyman'ın hüküm sürdüğü 1554 yılında şer-i devir yazısıyla Ermeni Cemaati mülküne devredildi.¹² Zaman içerisinde ortasından bir yol açılarak "Büyük Balıklı" ve "Küçük Balıklı" olarak ikiye ayrıldı. Kevork Pamukciyan'ın İstanbul Ansiklopedisi{{'}}nde aktardığına göre Büyük Balıklı kısmı 24 parsele bölünmüştü ve Küçük Balıklı'ya göre nispeten daha bakımlı vaziyette idi. 1903 yılında Samatya Ermeni Kilisesi İdare Heyeti tarafından mezarlığın etrafı duvarla örüldü. 1919'da mezarlığın düzenlenmesi için bir heyet teşekkül etti ve bu heyetin en büyük icraatı mezarlığının genel bir haritasını çıkarmak oldu. 1923-1925 yılları arasında mezarlığın etrafındaki duvar yeniden örüldü ve bu duvar örme sürecinde birçok mezar taşı da malzeme olarak kullanıldı.³

Mezarlık kayıtlarına göre buradaki en eski mezar taşı Zartar adlı bir kadına aittir ve 1618 tarihlidir.⁴ Ğugas İnciciyan ise buradaki en eski mezar taşının 1551 tarihli olduğunu belirtir, toprak altında kalmış daha eski tarihli mezar taşları ya da kitabesiz mezarlara da tesadüf edilebileceğini söyler.⁵ Büyük Balıklı'da Ermeni harfli Türkçe kitabelere de rastlanılmaktadır. Burada mezarı olan tanınmış isimler hakkında en geniş malumat Eremya Çelebi tarafından verilmiştir.⁶ Kevork Pamukciyan da 1950-1956 yılları arasında buradaki mezar kitabelerini kayıt altına almış, biçimleri hakkında bilgi vermiş, Ermeni harfli Türkçe olan bazı kitabelerin çevirisini İstanbul Ansiklopedisi{{'}}nde yayımlamıştır.⁷ Türkiye Ermenileri Patrikliği verilerine göre mezarlıkta yaklaşık 500 mezar taşı yer almaktadır.⁸

Mezarlık girişinin sağında 1985'te Sarkis Gövderelioğlu'nun yardımlarıyla yapılan Surp Sarkis Şapeli bulunmaktadır. 2016'da ise Ermenistan'dan getirilen haçkar mezarlığın ortasına yerleştirilmiştir.⁹

Mezarlıkta bulunan tanınmış kişiler

Eremya Çelebi İstanbul Tarihi{{'}}nde [Badmutyun Isdanbolo] burada mezarı bulunan tanınmış kişileri zikreder. Dr. Vahram Torkomyan (1858-1942) ise bu isimlerin kısa biyografilerini hazırlamıştır. Eremya Çelebi'nin zikrettiği bu meşhur isimlerin bir kısmı şöyledir: Patrik Piskopos Hovannes, 1573 - 1581 arasında patriklik makamında bulunan bir zat; Erzincanlı Kot Karabet (Vartabed) (ö. 1623), Kilikya katolikosu olan bir ruhani; Rahip Kiragos, 1641'de İstanbul Patrikliğine getirilmiş yüksek ruhani; Kilikya Katolikosu Sivaslı Toros, Toros II unvanıyla bilinen yüksek ruhani, Meğrili Patrik Stepanaos, 1670 - 74 senelerinde patriklik makamında bulunmuş Hristiyan alimi. Bu isimler haricinde Alacacı Sefer, Divrikli Boğ'os ve Kömürciyan ailesinden bir zatı da zikretmektedir.¹⁰

Mezarı bulunan diğer isimler ise şöyledir;

Agop Arad (1913-1990) - Ressam¹¹
Agop Kotoğyan (1937-2018) - Dermotolog¹²
Artin Penik (1921-1982) - Terzi ve aktivist
Eremya Çelebi Kömürciyan (1637-1695) - Şair ve müverrih¹³
Garabed Artinyan (ö. 1847) - Mimar¹⁴
Garbis Cancikyan (1920-1946) - Şair
Hagop Bekyan (ö. 1928) - Doktor
Hrant Dink (1954-2007) - Gazeteci ve Agos genel yayın yönetmeni
Kevork Gesaryan (ö. 1766) - Matbaacı
Kirkor Çulhayan (1868-1938) - Musikişinas ve bestekâr
Misak Metsarents (1886-1908) - Şair¹⁵
Nubar Tekyay (1905-1955) - Keman virtüözü
Nubar Terziyan (1909-1994) - Sinema oyuncusu
Osep Minasoğlu (1929-2013) - Fotoğraf sanatçısı¹⁶
Sarkis Çerkezyan (1916-2009) - Yazar ve siyasetçi
Tıbir Bağdasar (1683-1768) - Şair
Zakar Tarver (1893-1960) - Doktor ve siyasetçi

Galeri

Dosya:Grave of Hrant Dink (1954-2007).jpg|Hrant Dink'in giriş kısmındaki anıt mezarı Dosya:Graves of Garbis Cancikyan and Misak Metsarents.jpg|Misak Metsarents (sol) ve Garbis Cancikyan'ın (sağ) bitişik anıt-mezarları Dosya:Grave of Nubar Terziyan.jpg|Nubar Terziyan'ın aile kabristanlığındaki mezarı Dosya:Grave details of Agop Kotoğyan.jpg|"Kolsuz Agop" lakaplı Agop Kotoğyan'ın mezarının girişinde yer alan kol detayı Dosya:Grave of Nubar Tekyay.jpg|Nubar Tekyay ve Artin Penik'in yan yana bulunan mezarları